terça-feira, 13 de março de 2012

O barallete: fala secreta dos afiadores


Fai anos cando cheguei ao Museo Etnolóxico atopei esta nota, que vedes na foto, escrita en barallete (anónima de remitente e destinatari@)), parece que a  persoa que a escribiu non era afiador, e utilizaba o barallete como un código secreto. Grazas ás redes sociais conseguín unha tradución, que fixo Luz Méndez:
"Amada raiña. A min pobre tolo, ti ben me coñeces, espértasme, muller, a loucura, toleo, chego ó ceo, muller bonita. És a muller da que namoro, santa raiña. Corazón ben querida. Catarte, catarte e morrer. Boca fermosa. Un bico e morrer”. 
Se queres escoitar falar barallete pica AQUÍ é unha gravación de Alan Lomax.

 


O barallete, linguaxe gremial dos afiadores, sobre todo da provincia de Ourense, mais sen esquecer que éste era un oficio de xente ambulante, polo tanto extendeuse por toda Galicia, Europa e sobre todo Sudamérica, onde emigraron moitas xentes ourensás. Xosé Ramón e Fernández Oxea (Ben-Cho-Shey) recolleu un vocabulario do barallete falado na zona de Nogueira de Ramuín (Ourense) cerca de 900 palabras, sobre todo sustantivos e verbos. Ben-Cho-Shey deixa claro que é difícil conseguir un vocabulario completo, ben porque hai moitas variantes e ben polo “segredo gardado polos que o empregan” “dóelles e máncalles o ver que alguén, alleo ó seu oficio, lles fala na súa xerga”. Este vocabulario e estudo filolóxico do barellete, incluindo semellanzas con outras linguaxes gremiais podemos atopalo no libro: Santa Marta de Moreiras , posteriormente publicáronse por un lado, unha separata en 1969 pola Editorial Castrelos de Vigo, e unha edición facsimilar de finais do anos 80 do século XX da Deputación de Ourense ambas tituladas: “O barallete”.



Jorge Rodrígues define ás xírias gremiais coma “o conjunto de códigos verbais especiais, derivados da língua comum, que fôrom gerados (em muitos casos, já na Idade Média) no seio de certos colectivos profissionais de carácter tradicional (na Galiza, por exemplo, afiadores [baralhete], alvanéis [verbo dos chafoutas], pedreiros [verbo dos arguinas], telheiros [verbo dos cabaqueiros], músicos [verbo dos xingreiros]...) com a finalidade de se impedir a inteligência das mensagens a indivíduos alheios ao ofício”.




Máis información sobre o barallete:
*Ben-Cho-Shey: Santa Marta de Moreiras: monografía dunha parroquia ourensán (1925-1935). Vigo: Castrelos, 1968 [hai outra edición de 1982 de Ediciós do Castro]
*Ben-Cho-Shey: Barallete. Vgo: Castrelos, 1969 [separta do libro Santa Marta de Moreiras]
*Ben-Cho-Shey: O Barallete. Deputación de Ourense, 198? [edición facsimilar]
*Fidalgo Santamariaña, Antón: Raigame.  nº 6
*Fidalgo Santamariña, Xosé Antón: O afiador. Vigo: Ir Indo, 1992
*Fidalgo Santamariña,   Xosé Antón: “O «Barallete»: linguaxe especial de oficio dos afiadores ambulantes ourensáns”. En: Raigame. Revista de arte, cultura e tradicións populares, nº 6, 1998. [este número esta adicado aos afiadores]. En liña: http://www.ccpxaquinlorenzo.es/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=1%3Arevista-raigame&Itemid=37&lang=es
*http://gallegosporelmundo.wordpress.com/2010/01/16/barallete/

Sem comentários: