quinta-feira, 22 de março de 2012

Compartindo espazos expositivos


Como propuñan os compañeiros: Emilio, da Biblioteca do Museo Etnográfico de Castilla y León, nunha entrada do blogue das Bibliotecas Especializadas de Zamora, e Xulio da Biblioteca do Museo Marioneta no blogue Biblioteca Marioneta, as bibliotecas de museo temos a necesidade e a urxencia de invadir espazos expositivos.

Neste caso a Biblioteca do Museo Etnolóxico, máis que unha invasión atendeu a unha chamada para invadir un espazo expositivo. Esta chamada foi por parte do Consello Regulador da Denominación de Orixe Ribeiro, que colabora na exposición: "Lagares rupestres. Pegadas da historia vitivinícola en Galicia”, que se pode visitar no Castelo de Santa Cruz en Oleiros até finais de marzo.Na exposción amósanse a través de fotografías as estruturas destes lagares rupestres e a súa localización en puntos como: Oimbra, Carballeda de Avia, Ribadavia.... co obxectivo de dar a coñecer e así conservar estas "pegadas da historia".

Para completar a exposición desde a Biblioteca do Museo Etnolóxico aportamos unha escolma de publicacións, documentos, folletos, anuncios en revistas... sobre a longa historia vitivinícola do Riberio, unha das denominacións máis antigas de Galicia. En diversos documentos da Idade Media e Moderna xa se fala da regulación da produción e comercialización do viño do Riberio, sen esquecer que literatos como Miguel de Cervantes recoñecen a calidade dos caldos do Ribeiro.


Entre os documentos que se poden ver na exposción destacamos polo seu valor tanto bibliográfico como histórico: as "Conclusiones de la cuarta Asamblea Agrícola Gallega", celebrada en Ribadavia en 1912, documento do que quedan moitas poucas copias, polo seu valor tivemos que enviar unha copia da portada e dos primeiros puntos nos que se dan recomendacións para a reconstitución das vides galegas con porta-inxertos de vides americanas, despois da peste da filoxera, o
 documento orixinal consérvase no Depósito da Familia Meruéndano. Como mostra de publicidade un anuncio de "vinos del Rivero" publicado no nº 64 de 1914 da revista "Vida Gallega". Na portada da prensa local "El Ribadaviense" en 1934 dábase a noticia da creación e ubicación da Estación Etnolóxica Galega, que continúa funcionando, na comarca do Ribeiro "por sus antecedentes, por su situación y por ser la capital del centro vitícola regional más importante". Como material inédito sen publicar o traballo fin de carreira do arquitecto Antonio Rodríguez Alemparte sobre "Construcións do viño na comarca do Ribeiro". Pódese ver tamén a parte de arquitectura e deseño do proxecto do Museo Galego do Viño, deseñado por E-Burbulla. Ademáis destes e outros documentos, unha escolma bibliográfica de viticultura e vinicultura, apoio documental imprescindible para o estudo da produción, elaboración, e comercialización do viño ao longo da historia desde a prehistoria até a actualidade.
Desde aquí agradecer ao Consello Regulador da Denominación de Orixe Ribeiro a súa proposta de colaboración, e co desexo de seguir colaborando con estas e outras institucións, asociacións e organizacións en favor da difusión da nosa cultura.
Gústanos que se nos vexa dentro e fóra do espazo do Museo.

terça-feira, 13 de março de 2012

O barallete: fala secreta dos afiadores


Fai anos cando cheguei ao Museo Etnolóxico atopei esta nota, que vedes na foto, escrita en barallete (anónima de remitente e destinatari@)), parece que a  persoa que a escribiu non era afiador, e utilizaba o barallete como un código secreto. Grazas ás redes sociais conseguín unha tradución, que fixo Luz Méndez:
"Amada raiña. A min pobre tolo, ti ben me coñeces, espértasme, muller, a loucura, toleo, chego ó ceo, muller bonita. És a muller da que namoro, santa raiña. Corazón ben querida. Catarte, catarte e morrer. Boca fermosa. Un bico e morrer”. 
Se queres escoitar falar barallete pica AQUÍ é unha gravación de Alan Lomax.

 


O barallete, linguaxe gremial dos afiadores, sobre todo da provincia de Ourense, mais sen esquecer que éste era un oficio de xente ambulante, polo tanto extendeuse por toda Galicia, Europa e sobre todo Sudamérica, onde emigraron moitas xentes ourensás. Xosé Ramón e Fernández Oxea (Ben-Cho-Shey) recolleu un vocabulario do barallete falado na zona de Nogueira de Ramuín (Ourense) cerca de 900 palabras, sobre todo sustantivos e verbos. Ben-Cho-Shey deixa claro que é difícil conseguir un vocabulario completo, ben porque hai moitas variantes e ben polo “segredo gardado polos que o empregan” “dóelles e máncalles o ver que alguén, alleo ó seu oficio, lles fala na súa xerga”. Este vocabulario e estudo filolóxico do barellete, incluindo semellanzas con outras linguaxes gremiais podemos atopalo no libro: Santa Marta de Moreiras , posteriormente publicáronse por un lado, unha separata en 1969 pola Editorial Castrelos de Vigo, e unha edición facsimilar de finais do anos 80 do século XX da Deputación de Ourense ambas tituladas: “O barallete”.



Jorge Rodrígues define ás xírias gremiais coma “o conjunto de códigos verbais especiais, derivados da língua comum, que fôrom gerados (em muitos casos, já na Idade Média) no seio de certos colectivos profissionais de carácter tradicional (na Galiza, por exemplo, afiadores [baralhete], alvanéis [verbo dos chafoutas], pedreiros [verbo dos arguinas], telheiros [verbo dos cabaqueiros], músicos [verbo dos xingreiros]...) com a finalidade de se impedir a inteligência das mensagens a indivíduos alheios ao ofício”.




Máis información sobre o barallete:
*Ben-Cho-Shey: Santa Marta de Moreiras: monografía dunha parroquia ourensán (1925-1935). Vigo: Castrelos, 1968 [hai outra edición de 1982 de Ediciós do Castro]
*Ben-Cho-Shey: Barallete. Vgo: Castrelos, 1969 [separta do libro Santa Marta de Moreiras]
*Ben-Cho-Shey: O Barallete. Deputación de Ourense, 198? [edición facsimilar]
*Fidalgo Santamariaña, Antón: Raigame.  nº 6
*Fidalgo Santamariña, Xosé Antón: O afiador. Vigo: Ir Indo, 1992
*Fidalgo Santamariña,   Xosé Antón: “O «Barallete»: linguaxe especial de oficio dos afiadores ambulantes ourensáns”. En: Raigame. Revista de arte, cultura e tradicións populares, nº 6, 1998. [este número esta adicado aos afiadores]. En liña: http://www.ccpxaquinlorenzo.es/index.php?option=com_phocadownload&view=category&id=1%3Arevista-raigame&Itemid=37&lang=es
*http://gallegosporelmundo.wordpress.com/2010/01/16/barallete/