Biblioteca Museo Etnolóxico: 01/01/17

exemplares conservados no Museo Etnolóxico

O almanaque ou almanaque-libro ten como base información cronolóxica, meteorolóxica, astrolóxica e relixioso-litúrxica propia dun calendario, á que lle engaden noticias e documentación de interés social e cultural sobre materias diferentes: literatura, música, medicina, política, xenealoxía, historia, gramática, temas de agricultura, relixión, náutica, moda, dereito, avances científicos, biografías, etc. sendo estas a parte fundamental da publicación.

A temática dos almanaques e calendarios está relacionada coa función principal de medida do tempo, a divulgación da orde do tempo utilizando tres códigos principalmente: o astronómico-matématico, o astrolóxico e o eclesiástico.

Os almanaques tiveron moita importancia como xénero literario no século XVIII, a mediados deste século en Inglaterra hai rexistrados uns 2000 títulos, porén en España o século máis importante para estas publicacións foi o século XIX. Axudaron á aprendizaxe básica da lectura das clases populares, utilizando unha linguaxe clara e sinxela, con frases curtas, foron transmisores da cultura popular achegando: historias breves, anécdotas, fábulas, consellos, coplas, refráns, mais tamén informando das preocupacións e os intereses de cada época, incluso de cada ano. Nos almanaques conviven a cultura popular e os avances científicos.

Axudaron á aprendizaxe básica da lectura das clases populares, foron transmisores da cultura popular: historias breves, anécdotas, fábulas, consellos, coplas, “vehículos de popularización de la cultura”. Os contidos destes almanaques reflectían as preocupacións e os intereses de cada época, incluso de cada ano, así como esa pervivencia da cultura popular que permanece a pesar dos avances científicos.

exemplar Museo Etnolóxico

Miryam Carreño estuda os calendarios e almanaques como fontes para un estudo parcial da chamada “educación informal” ou non institucional das clases populares. A información que achegan son nunha linguaxe clara e sinxela con frases cortas, esta xustificación baséaa, sobre todo en dúas razóns fundamentais: por un lado a súa intencionalidade educativa e por outro a amplia divulgación popular que tiveron pois eran de fácil manexo, de baixo prezo e prácticos, distribuidos moitas veces por vendedores ambulantes polo rural. Moitos destes almanaques e calendarios eran distribuídos de balde, como o Almanaque pintoresco de Bristol editado pola empresa Lanman y Kemp, para promocinar os seus produtos de perfumería, xabóns.

exemplar Museo Etnolóxico

Os almanaques están incluídos dentro da documentación chamada "ephemera", producida para durar pouco, para usar neste caso case exclusivamente durante o ano vixente, case sempre despois do uso os almanaques tiránbanse. A maioría dos almanaques antigos que se conservan en bibliotecas e centros de documentación son grazas a coleccionistas. As bibliotecas provinciais e a Biblioteca Nacional teñen coleccións incompletas dalgunhas series de almanaques antigos porque non tiñan Depósito Legal, co que o impresor non tiña a obriga de entregar as copias correspondentes para a súa conservación.

exemplar 1926. Museo Etnolóxico

Un dos almanaques máis populares é coñecidos era o AlmanaqueBailly-Bailliere: o sea pequeña enciclopedia popular de la vida práctica, segundo Honorio Velasco incluído dentro dos almanaques enciclopédicos que como indica no seu título pretendían proporcionar información práctica a todos os sectores sociais, entendendo que esta era moi variada como a sociedade mesma. O contido era sempre moi variado, esta era precisamente a característica máis destacada, tiña un índice coas materias tratadas, as informacións non estaban asinadas, ilustrados con gravados e publicidade. Empezaba con tablas cronolóxicas, astronómicas, correspondencias entre distintos calendarios, a descripción dos meses, semanas e días coa descrición do ceo.
Na Biblioteca do Museo consérvanse tres exemplares: o máis antigo de 1898, un de 1924 e outro de 1926.
Na Hemeroteca Digital da BNE pódense consultar a texto completo varios números AQUÍ.

Existen diferentes tipos de almanaques segundo a temática: enciclopédicos, de saúde, agrícolas, algúns eran esencialmente revistas literarias formadas fundamentalmente por artigos de escritores da época, sen esquecer escritos de historia, cultura popular, etnografía, arqueoloxía nos que destacan ás ilustracións con gravados. Porén a publicación sempre se iniciaba con efemérides, santoral, información meteorolóxica e astrolóxica, este era o tipo predominante de almanaque que se editou en Galicia e sudamérica a finais do século XIX con achegas de importantes escritores e escritoras, utilizando maioritariamente o castelán con algún escrito en galego sobre todo poemas.

Algúns destes almanaques galegos de finais do século XIX pódense consultar a texto completo en Galiciana. Biblioteca Dixital de Galicia:

Almanaque humorístico de Galicia para 1878 dirixido por Arturo Vázquez, editado en Ourense polo Establecimiento Tipográfico de la Propaganda Gallega.

Almanaque de Galicia para uso de la juventud elegante y de buen tono, dedicado a todas las bellas hijas del país (1863-1867) editado en Lugo por Soto Freire.

Almanaquegallego (1898-1926) dirixido por Manuel Castro e editado en Buenos Aires.